Na een roerige week is bekend geworden dat twee leden van de Raad van Commissarissen (RvC), Erik Mulder en Berend Rubingh, per direct opgestapt zijn. De RvC bestaat daardoor nog uit slechts drie leden. Ook Algemeen Directeur Wouter Gudde heeft aangekondigd tot maximaal het einde van dit seizoen aan te blijven. Er valt op dit moment en ook op korte termijn een groot gat in de organisatiestructuur van de club. Hoe zou die structuur er in de toekomst uit moeten zien? Wij als Ons Groningen hebben daar wel een idee bij en dat willen we proberen hieronder uit te leggen. Zo kort en duidelijk mogelijk. Details zijn altijd in te vullen, het gaat om de grote lijn.
Ons Groningen is ontstaan in 2018, toen het vooral op financieel gebied slecht ging met de club. We hebben toen in een rapport de situatie van de club duidelijk gemaakt en aanbevelingen gedaan. Dit rapport is voor de liefhebbers hier terug te lezen:
Het Duitse 50+1 model
Als Ons Groningen zijn wij groot voorstander van het Duitse 50+1 model. Hierin kun je onderscheid maken tussen zeggenschap van supporters en sponsoren, de governance (wie stelt b.v. wie aan) en het eigendom van de club. Eerst een kleine algemene uitleg van het model. 50+1 houdt heel kort gezegd in dat een club altijd de meerderheid van de aandelen in eigen bezit houdt en deze nooit kan verkopen. Daardoor houdt “de club” altijd zelf zeggenschap in eigen hand. De club staat tussen aanhalingstekens, want de grote vraag is: wie of wat is de club en van wie is die eigenlijk? Dat is in het Duitse model een vereniging van leden, eigenlijk net als alle voetbalclubs bij je in de buurt. Of de ijsvereniging of de tennisclub. Het zijn vaak alle seizoenkaarthouders, iedereen met een sponsorovereenkomst en mensen die speciaal lid worden omdat ze zich verbonden voelen met de club.
We zullen eerst de huidige situatie van FC Groningen uitleggen en daarna de door ons gewenste situatie. Wil je alle taken en bevoegdheden van de diverse organen weten, dan verwijzen we naar de verschillende statuten die bij de Kamer van Koophandel zijn op te vragen. We houden het hier bij kern.
Huidige situatie
Eerst de situatie zoals die nu is bij FC Groningen. Deze bestaat uit drie lagen. De eerste, onderste laag is de club zelf met aan de leiding de Algemeen Directeur. Daarboven zit de RvC. Deze ziet onder meer toe op het beleid van de club en adviseert de Algemeen Directeur. Boven de RvC zit nog een orgaan, officieel genoemd de “Stichting Houdstermaatschappij van Aandelen FC Groningen”.
- Stichting Houdstermaatschappij van Aandelen FC Groningen
De Houdstermaatschappij beheert alle aandelen van FC Groningen Beheer BV. FC Groningen Beheer BV (vanaf nu FC Groningen) is de moederorganisatie van FC Groningen BV (de voetbalclub zelf), FC Groningen Horeca, Regionale Voetbalopleiding FC Groningen BV en Greenrock Holding BV (zie bijlage). Het belangrijkste doel van de Houdstermaatschappij is beheren van de aandelen van FC Groningen. Ook kunnen zij aandelen kopen (van b.v. een andere club). Zowel aan- als verkopen kan alleen met instemming van het College van Bestuur van de gemeente Groningen.
Het bestuur van de Houdstermaatschappij bestaat uit één of meer leden (op dit moment drie). Na drie jaar treedt een lid af. Het bestuur zorgt zelf voor opvulling van de ontstane vacature. Dat gaat gewoon op vraag, er is geen sollicitatieprocedure. Je kunt een situatie krijgen dat twee leden iedere drie jaar een soort stroman kiezen en die na drie jaar weer vervangen. Dan kunnen ze zelf levenslang in het bestuur zitten.
De Houdstermaatschappij benoemt en ontslaat de leden van de RvC van FC Groningen. Ze kunnen niet bij alle vijf posities hun eigen keuze benoemen. Er wordt 1 lid van de RvC benoemd op bindende voordracht van het College van B&W. Het College kan altijd schriftelijk afstand doen van zijn rechten. Op het moment dat FC Groningen de lening aan Euroborg NV voor de bouw van het stadion heeft afgelost vervallen de rechten van de gemeente sowieso. Volgens een overeenkomst gesloten in 2020 wordt ook 1 lid van de RvC op voordracht van Ons Groningen benoemd.
De Houdstermaatschappij is kortom een heel machtig orgaan binnen de club. Zij kunnen (met instemming van de gemeente) de club verkopen, zij benoemen de RvC en de directie van de club. Dit terwijl er geen transparante en democratische procedure is hoe het bestuur samengesteld wordt.
- De Raad van Commissarissen
De RvC bestond uit 5 leden en na het opstappen van Erik Mulder en Berend Rubingh nog uit 3. De Houdstermaatschappij bepaalt het aantal en benoemt en ontslaat leden van de RvC. Er staat niets in de statuten genoemd over termijn en herverkiesbaar zijn. Feitelijk kan men er dus levenslang zitten.
De RvC mag een bindende voordracht doen voor directieleden. De Houdstermaatschappij benoemt en ontslaat de directie echter en kan de voordracht van de RvC van een directeur onder bepaalde voorwaarden naast zich neer leggen.
- Directie FC Groningen
De directie is belast met het dagelijkse beleid van de club. Ze nemen alle besluiten die waarvan zij denken dat ze in het belang van de club zijn. Voor sommige besluiten hebben ze wel instemming nodig van de RvC.
- College van B&W Groningen
Bovenstaande kun je samenvatten in het volgende schema. Hierbij zijn blauw de organisaties, groen de organen die statutair ook een rol spelen en de gestippelde pijlen de eindzeggenschap die een orgaan heeft op de aanstelling van een functionaris van een andere organisatie of orgaan.
Daarin zie je aan de pijltjes dat de Houdstermaatschappij enorm veel macht heeft. Er is zelfs 1 orgaan dat op nog meer invloed heeft; het College van B&W Groningen. Daarom benoemen we die hier maar apart. Want waarschijnlijk is er geen club in Nederland waar de gemeente zoveel te zeggen heeft als in Groningen. Die kan onder voorwaarden de leden van de Houdstermaatschappij ontslaan, ze hebben een vaste zetel in de RvC en mogen uiteindelijk ook bepalen of de directeur geschikt is voor FC Groningen. Als gemeenteraad moet je je echter afvragen of deze invloed van een College van B&W wel wenselijk is. Een commerciële organisatie als een betaald voetbalclub ligt feitelijk compleet in handen van de gemeente.
Gewenste situatie
Hoe zou een betaald voetbalclub volgens ons dan georganiseerd moeten zijn? Daarvoor hoef je het wiel niet uit te vinden. In Duitsland is het een licentie-eis dat een club de meerderheid van de aandelen (en dus de zeggenschap) in eigen handen houdt. Dit wordt in de statuten vastgelegd. Dit is de zogenaamde 50+1 regel. Zo’n club heeft een vereniging met leden die deze aandelen beheert. Een Houdstermaatschappij zeg maar, maar dan met mensen die lid zijn. Leden zijn meestal seizoenkaarthouders, sponsoren, maar ook mensen die een band voelen met de club. Reden waarom men dit in Duitsland heeft geregeld is de gedachte dat voetbal zo’n grote maatschappelijke rol heeft, dat het niet het speeltje van rijke mensen mag worden.
Overigens vinden niet alleen wij dat de 50+1 een goed model is. Het Europees Parlement heft in 2017 aangegeven dat dit voor betaald voetbalorganisaties de beste manier is (zie: European Parliament resolution of 2 February 2017 on an integrated approach to Sport Policy: good governance, accessibility and integrity (2016/2143(INI), punt 35):
35. Considers the ownership model whereby club members retain control of the club (through the 50+1 rule) as a good practice in the EU, and invites the Member States, sports governing bodies, national federations and leagues to start a constructive dialogue on, and exchange of, this model;
Het Europese Parlement roept dus clubs en bonden op om dit te onderzoeken en eventueel toe te passen. Belangrijk stukje hierin is ook dat leden controle over hun club moeten houden.
Hoe zou dat dan voor FC Groningen uit moeten werken? In de uitspraak van het Europees Parlement wordt gerept over leden. De club moet dus omgevormd worden tot een vereniging, waarbij FC Groningen Beheer BV (de club) prima een BV kan blijven. De Houdstermaatschappij moet omgevormd worden tot een vereniging. Die noemen we vanaf nu Ons Groningen. De aandelen van FC Groningen vallen dan onder deze vereniging.
Van deze vereniging kunnen supporters en sponsoren lid worden en ze betalen jaarlijks lidmaatschapsgeld. We houden het bedrag laagdrempelig, zodat iedereen het zou kunnen betalen. Ook mensen met liefde voor de club en een kleine portemonnee. Het lidmaatschapsgeld komt jaarlijks meteen ten goede aan FC Groningen. Deze leden kunnen op een jaarlijkse Algemene Ledenvergadering (ALV) het bestuur van Ons Groningen kiezen. Gedurende het jaar houdt die zich bezig met de vraagstukken die er zijn rond de vereniging. Dat bestuur kan de RvC-leden benoemen, maar dat zou ook op de ALV kunnen gebeuren. Deze RvC-leden moeten uiteraard aan een opgesteld functieprofiel voldoen. Dat moeten mensen zijn met bewezen capaciteiten en met verschillende achtergronden en vakkennis. De gemeente kan nog steeds een bindende voordracht doen voor een lid.
De vereniging behoudt dus altijd de 51% van de aandelen. De andere 49% zou je ook gewoon kunnen houden (dan blijf je als club 100% eigenaar). Die zou je ook kunnen verkopen aan een of meerdere investeerders indien de club geld nodig heeft voor bijvoorbeeld het kopen van het TopSportZorgCentrum. Je verkoopt dan bijvoorbeeld 20% van de aandelen 6 miljoen euro. De club krijgt dan geld voor de aankoop, een investeerder krijgt 20% van de aandelen, maar de club blijft eigen baas want heeft nog 80%. De investeerder hoopt dat de club in de toekomst meer waard wordt, zodat hij meer geld terug krijgt mocht hij die 20% weer willen verkopen. Als beloning zouden investeerders bij bijvoorbeeld aankoop van minimaal 15% van de aandelen ook een plek in de RvC kunnen krijgen.
In dit model komt het eigendom van de club in handen van de leden (supporters en sponsoren) en een minderheid van de aandelen eventueel bij investeerders.
De bevoegdheden van de RvC veranderen bijna niet. Alleen wordt de meerderheid van de leden democratisch gekozen en niet meer benoemd vanuit het netwerk. Daarnaast benoemt en ontslaat de RvC nu zelf de directieleden en niet zoals nu de Houdstermaatschappij.
Wat betreft de organisatie van de club hoeft niets veranderd te worden. De directie wordt aangesteld door de RvC en bepaalt net als nu het beleid.
Er ontstaat nu een democratisch geheel waarbij de club van de leden wordt en niet willekeurige bestuurders van de Stichting Houdstermaatschappij en niet gekozen RvC-leden. Grote beslissingen zullen door een meerderheid van stemmen genomen kunnen worden van minimaal 50% of in sommigen gevallen 75% of unaniem. Stel dat bijvoorbeeld een louche bedrijf shirtsponsor wil worden voor 3 miljoen voor 3 jaar, dan kunnen de leden daarover stemmen. Vinden zij dit bedrijf totaal niet bij Groningen passen, kunnen zij een veto uitbrengen.
De gemeente houdt zijn zetel in de RvC zoals gezegd maar zal ook invloed moeten inleveren (wat in onze ogen ook gezond is). Ze krijgt er echter wel een club voor terug die in de maatschappij verankerd zit en niet meer afhankelijk is van niet gekozen bestuursleden zonder mandaat.
Bedenkingen
Als je over het 50+1 praat krijg je vaak een aantal standaard reacties.
Dus de supporters gaan het beleid bepalen?
Nee, de directie van de club bepaalt net als nu het beleid. De leden gaan daar niet over. Alleen over hele belangrijke beslissingen kun je vastleggen dat een directie daar eerst de leden over raadpleegt. De leden stellen de directeur ook niet aan, dat doet de RvC.
Iedere supporter kan dus in de RvC komen?
Nee, er worden duidelijke profielen opgesteld waaraan een kandidaat moet voldoen. Bewezen kwaliteiten en ervaring in het vakgebied waar naar gezocht wordt. De RvC-leden kun je laten kiezen door de ledenvergadering zelf of door het bestuur van de vereniging.
Het is geen garantie voor succes, kijk maar naar Schalke 04!
Klopt. Het beleid wordt nog steeds door de directie gemaakt en dat kan een slecht beleid zijn. Alleen zal er mogelijk wel sneller bijgestuurd worden. Schalke 04 is trouwens een slecht voorbeeld. In een competitie waarin iedereen aan de regel voldoet, zullen er ook clubs met de 50+1 regel moeten degraderen. En ondanks de sportieve crisis heeft Schalke 04 nog steeds bijna de meeste leden in Duitsland en is het stadion altijd uitverkocht. Je zou ook kunnen kijken naar een club als Bayern München. De rijkste en één van de succesvolste clubs ter wereld. Dat ook van de leden is.
Voordelen
Tenslotte nog een aantal voordelen op een rij als de 50+1 wordt toegepast:
- Leden voelen zich meer betrokken bij de club, want ze hebben invloed middels hun stem. Het wordt (nog) meer hun club.
- Transparantie over benoemingen. Er wordt puur gekeken wat iemand kan en niet wie hij of zij kent.
- In Duitsland en in Engeland (divisies onder de Premier League) is bewezen dat clubs met supportersinspraak het financieel beter doen. Vanwege het feit dat supporters minder snel de continuïteit op het spel zetten dan een clubeigenaar die de club koopt als liefhebberij of tijdverdrijf.
- Je kunt allerlei voordelen aan het lidmaatschap koppelen, waarbij je de regio ook bindt aan de club. Denk aan kortingen bij bepaalde instanties als je lid bent.
- Ieder jaar ontvangt de club een bedrag aan lidmaatschapsgeld, stel 20.000 leden à 20 euro is 400.000 euro. Over tien jaar gezien is dat 4 miljoen. De huidige Houdstermaatschappij levert niets op